Άγιος Μάρκος ο Κρης, ο πρώτος νεομάρτυρας της Κρήτης (14 Μαΐου)
Ὁ Ἅγιος Νεομάρτυς Μᾶρκος ἦταν γέννημα καὶ θρέμμα τῆς νήσου Κρήτης. Ὁ πατέρας του, ὀνόματι Ἀνδρέας, καταγόταν ἀπὸ τὴν Ζάκυνθο καὶ ἡ μητέρα του ἀπὸ τὴν Κρήτη. Σὲ μικρὴ ἡλικία, μετὰ τὸν θάνατο τῆς μητέρας του, ἀκολούθησε τὸν πατέρα του στὴν Σμύρνη. Ἐκεῖ, λόγω τῆς βίαιης διαγωγῆς τοῦ πατέρα του, ἐξισλαμίσθηκε ἀπὸ τοὺς Τούρκους. Τέσσερα χρόνια παρέμεινε στὸν Ἰσλαμισμὸ ὁ Μᾶρκος καὶ μετονομάσθηκε Μουσταφᾶ.Στὴ συνέχεια, ἀφοῦ μετανόησε καὶ ἀνένηψε, ἀπέκρουσε μὲ βδελυγμία τὴν πλάνη τῶν Ἀγαρηνῶν καὶ διέφυγε στὴ Ζάκυνθο καὶ ἀπὸ ἐκεῖ στὴν Κρήτη. Κατέφυγε στὴν ἀκμάζουσα τότε ἱερὰ μονὴ τῆς Κυρίας Ἀκρωτηριανῆς (Τοπλοῦ) Σητείας, γιὰ περισυλλογὴ καὶ ἄσκηση. Ἀργότερα πῆγε στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου ἐξομολογήθηκε καὶ μαθήτευσε κοντὰ στὸν σοφὸ καὶ πολυμαθὴ διδάσκαλο Μελέτιο Συρίγο.
Ἐπανῆλθε στὴ Σμύρνη, ὅπου κήρυξε δημόσια τὸν Χριστιανισμό. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ συνελήφθη καὶ ἀφοῦ μὲ σθένος ἀρνήθηκε νὰ προδώσει τὴν πίστη του, βασανίσθηκε σκληρὰ καὶ τέλος ἀποκεφαλίσθηκε στὴ Σμύρνη τὸ 1643 [σε ηλικία 17 ετών]. Τὸ τίμιο λείψανό του, ἀφοῦ ἐξαγοράσθηκε ἀπὸ τοὺς Χριστιανούς, ἐνταφιάσθηκε στὸ ναὸ τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς, ὁ δὲ Θεός, σὲ ἀνταμοιβὴ τῆς θυσίας του, τὸν ἀνέδειξε πηγὴ ἰαμάτων γιὰ ὅσους προσέτρεχαν πρὸς αὐτὸν μὲ πίστη.